Stowarzyszenie im. Prof. Zbigniewa Hołdy

Prof. Zbigniew Hołda

Prof. Zbigniew Hołda

Zbigniew Hołda urodził się 17 marca 1950 roku w Ełku, ale pierwsze lata dzieciństwa spędził u dziadków w Sitnicy pod Gorlicami. Do końca życia tę część Polski uważał za swoją małą ojczyznę, podobnie jak Lublin, gdzie przeprowadził się z rodzicami i siostrą jeszcze przed pójściem do szkoły i gdzie mieszkał do końca życia.

W latach 1964-68 był uczniem jednego z dwu najlepszych lubelskich męskich liceów – Liceum im. Stanisława Staszica.  To był czas jego pierwszego kontaktu z SB, kiedy został przyłapany podczas studenckiej manifestacji w marcu ’68.

W październiku 1968 roku Zbigniew Hołda rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie. Był aktywnym studentem, prowadził na Wydziale Prawa Studencki Ośrodek Dyskusyjny ZMS, a  po dojściu do władzy przez Edwarda Gierka, licząc na zmiany w polityce państwa zapisał się do PZPR, był też szefem Koła Naukowego Filozofów.  Filozofia prawa była jego głównym zainteresowaniem na studiach i choć w pracy magisterskiej zajmował się dziełem Leona Petrażyckiego, to po studiach, w 1972 roku, został asystentem w Zakładzie Prawa Karnego  i Kryminologii UMCS. Po sześciu latach obronił pracę doktorską  na temat odpowiedzialności karnej za zażywanie i posiadanie środków odurzających według prawa polskiego, którą przygotował pod kierunkiem prof. Andrzeja Wąska. W następnych latach interesował się przede wszystkim kryminologią, w 1983 roku wraz ze Zbigniewem Welczem wydał skrypt „Kryminologia”, w którym omówione zostały aktualne teorie dotyczące tej dziedziny. Pracę na uczelni łączył z aplikacją sądową, a potem, w latach 80. z praktyką radcy prawnego.

W 1980 roku, po powstaniu „Solidarności”, Zbigniew Hołda aktywnie włączył się w działalność związkową, jako doradca a potem członek Zarządu Regionu Środkowo-Wschodniego „S”. Działał też w tzw. strukturach poziomych PZPR,  za co – mimo że wcześniej sam złożył legitymację – został wyrzucony z tej partii. W stanie wojennym, w grudniu 1981 roku został internowany – najpierw we Włodawie, potem w Lublinie. Po  zwolnieniu, tuż przed Wielkanocą 1982 roku, od razu włączył się w działalność opozycyjną, współpracował z podziemnym zarządem regionu „S” i pisywał do podziemnych wydawnictw, służył pomocą prawną, uczestniczył w akcji „Wakacje z Bogiem” – kolonii i wypoczynku dla dzieci związkowców. W jego domu odbywały się spotkania z ludźmi opozycji:  m.in. Jackiem Kuroniem, Bronisławem Gieremkiem, Adamem Michnikiem, Jackiem Maziarskim, mecenasem Jackiem Taylorem, Marcinem Królem, w niektórych uczestniczyło nawet po kilkadziesiąt osób.  Również u niego organizowane były seanse filmowe, pokazywane były filmy paryskiej NOWE-j, jak  tzw. „półkowniki”, np. „Przesłuchanie”  –  te seanse także miały bardzo liczną publiczność.

Pobyt w więzieniu wpłynął na zmianę jego zainteresowań badawczych, zajął się przede wszystkim prawem penitencjarnym. W latach 80 uczestniczył w seminarium z penitencjarystyki prowadzonym przez Andrzeja Rzeplińskiego w Instytucie Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego. Co ciekawe, większość uczestników tego seminarium miała zakaz wstępu do więzień.  Systematycznie też jeździł na Uniwersytet Jagielloński na seminaria prof.  Stanisława Waltosia i Andrzeja Gaberle.

W 1990 roku Zbigniew Hołda habilitował się w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk  na podstawie rozprawy  „Status prawny skazanego odbywającego kare pozbawienia wolności”.  Wkrótce potem, w 1992 roku,  został kierownikiem Katedry Prawa i Polityki Penitencjarnej UJ.

Od 1989 roku pracował nad projektem kodeksu karnego wykonawczego w Zespole Prawa Karnego Wykonawczego Komisji ds. Reformy Prawa Karnego przy Ministrze Sprawiedliwości. W latach 1999-2000 uczestniczył w pracach Zespołu ds. Kodyfikacji Karnych przy Ministrze Sprawiedliwości, a następnie – Komisji ds. Reformy Prawa karnego przy Prezydencie RP. Wielokrotnie też był ekspertem w pracach komisji sejmowych w tych sprawach.

W latach 90. w pracy naukowej coraz częściej Zbigniew Hołda łączył zagadnienia prawa penitencjarnego z ochroną praw człowieka. W 1997 roku wydał, napisany wspólnie z Kazimierzem Postulskim komentarz do kodeksu karnego wykonawczego.

Lata 90. i 2000. to także czas działalności społecznej Zbigniewa Hołdy. Był członkiem Komitetu Helsińskiego, członkiem a następnie  wiceprezesem Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, a także, w latach 2004-07 – członkiem Europejskiego Komitetu Zapobiegania Torturom. Wielokrotnie występował przed sądami, także przed Trybunałem Konstytucyjnym, w sprawach dotyczących ochrony praw człowieka.

W 2009 roku Fundacja Uniwersyteckich Poradni Prawnych nadała mu tytuł Prawnika Pro bono,  Gazeta Prawna przyznała mu  nagrodę Złoty Paragraf dla adwokata, a porozumienie polskich, niemieckich, francuskich i hiszpańskich organizacji działających na rzecz praw gejów i lesbijek  uhonorowało go Nagrodą Tolerancji za  działalność w dziedzinie ochrony prawa człowieka, także w obronie mniejszości seksualnych.

Od  1973 roku Zbigniew Hołda był żonaty z Małgorzatą Bielecką, dziennikarką. Córka Katarzyna jest artystką, a Joanna – doktorem nauk prawnych.

Zmarł 20 maja 2009 roku na chorobę nowotworową.